Εσείς, τι νούμερο παπούτσι φοράτε;

Ήμουν, νομίζω δεκατεσσάρων όταν είδα για πρώτη φορά την ταινία You've Got Mail, με τη Meg Ryan, κι έμεινα με το στόμα ανοιχτό με το πώς ο χαρακτήρας της ενσάρκωνε περίπου αυτό που πάντα ονειρευόμουν να γίνω όταν θα μεγάλωνα: μια ευαίσθητη (και όμορφη- χαχα) κοπέλα που όχι μόνο αγαπούσε τα βιβλία αλλά είχε κι ένα μικρό, υπέροχα χαριτωμένο βιβλιοπωλείο (ονόματι The Shop around the Corner), ήταν ειδική σε θέματα παιδικών βιβλίων, οργάνωνε στο μαγαζάκι της συναντήσεις με ανάγνωση παραμυθιών για παιδάκια και αντιμετώπιζε τους υπαλλήλους της με σεβασμό. Στην πορεία της ταινίας το μικρό μαγαζάκι απειλείται από το μεγαθήριο του Tom Hanks που ανοίγει απέναντι, και, εδώ που τα λέμε, και στην πραγματική ζωή σε καιρούς κρίσης μάλλον και το δικό μου μαγαζάκι θα περνούσε δύσκολα. Όμως το δικό μου ονειρικό μαγαζάκι είναι άσχετο με το θέμα μας.

Στην ταινία αυτή, λοιπόν, άκουσα για πρώτη φορά να αναφέρονται τα "βιβλία με τα παπούτσια", της Noel Streatfeild. Ο χαρακτήρας της Meg Ryan, η Kathleen Kelly, βαθιά λυπημένη που το μαγαζάκι της τη βγάζει δεν τη βγάζει, μπαίνει στο μεγαθήριο που λέγαμε και χαζεύει τα παιδικά βιβλία. 

Μια πελάτισσα ρωτά τον πωλητή: Έχετε τα βιβλία με τα παπούτσια; (Shoe books)

Πωλητής: Βιβλία με παπούτσια; Ποιός είναι ο συγγραφέας;

Πελάτισσα: Δεν ξέρω. Μια φίλη μου μού είπε ότι η κόρη μου πρέπει να διαβάσει τα βιβλία με τα παπούτσια, και ήρθα. 

Η Kathleen, που άκουγε, παρεμβαίνει:

Noel Streatfeild. Η Noel Streatfeild έγραψε τα Παπούτσια Μπαλέτου, και τα Παπούτσια Πατινάζ, και τα Παπούτσια Θεάτρου, και τα Παπούτσια Σινεμά... (τα μεταφράζω κατά λέξη, γι' αυτό ακούγονται μπλιάχ)

Αρχίζει να κλαίει.  Θα άρχιζα με τα Παπούτσια Μπαλέτου, είναι το αγαπημένο μου, αν και τα Παπούτσια Πατινάζ είναι υπέροχο -αλλά είναι εξαντλημένο. 

Ο πωλητής, παντελώς άσχετος, τη ρωτάει πώς γράφεται το Streatfeild. Κι εκείνη, υπομονετικά, κάνει το spelling του ονόματος.

Δεν είχα ξανακούσει ποτέ για τα βιβλία με τα παπούτσια, και δεν είναι περίεργο, γιατί ήμουν δεκατεσσάρων κι απ' ό,τι βλέπω δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Από τότε είχα όμως την περιέργεια να μάθω τι ήταν. Για να τα διάβασε η Kathleen Kelly, το alter ego μου, και να τα συστήνει κιόλας, έπρεπε να ήταν κάτι καλό. Τα κατέγραψα κάπου στο πίσω μέρος του μυαλού μου. Αρκετά χρόνια αργότερα, εντελώς αναπάντεχα, βρήκα σ' ένα ράφι του Ελευθερουδάκη το Ballet Shoes και το αγόρασα. Το άνοιξα σχεδόν με δέος, το διάβασα σχεδόν μονορούφι -η Kathleen δεν με απογοήτευσε. Λίγο καιρό μετά, σ' ένα βιβλιοπωλείο του Λονδίνου, βρήκα το Theater Shoes. Κι έπειτα το White Boots (άλλη ονομασία για το Skating Shoes). Παρήγγειλα από το Amazon μεταχειρισμένο το Party Shoes. Πέρασα λίγο καιρό βυθισμένη στα βιβλία, κι έπειτα τα ξέχασα. Μέχρι τώρα.

Ας γίνω όμως λίγο πιο συγκεκριμένη. Καταρχάς, και πριν αρχίσω να μιλάω για τα βιβλία, να πω πως η Noel Streatfeild είναι γυναίκα. Χαίρω πολύ, θα μου πείτε. Τώρα που γράφω δεν είναι δύσκολο να το συμπεράνει κανείς, γιατί στα ελληνικά έχουμε το πολύ χρήσιμο οριστικό άρθρο "η" να προηγείται του ονόματός της. Έλα όμως που εγώ πρωτοάκουσα και πρωτοδιάβασα γι' αυτήν στα αγγλικά. Δεν ξέρω γιατί, αλλά από το όνομα και μόνο ήμουν για πολύ καιρό απολύτως σίγουρη ότι Noel Streatfeild was a man (το ίδιο πίστευα και για τη Ζωρζ Σαρή και για την Ένιντ Μπλάιτον στα παιδικά μου χρόνια). No no no no no. Δεν είναι.  

Η Noel Streatfeild, λοιπόν, γεννήθηκε την παραμονή Χριστουγέννων του 1895 στο Sussex της Αγγλίας και πέθανε το 1986. Ήταν το δεύτερο από τα πέντε παιδιά της οικογένειάς της και ο μπαμπάς της ήταν κληρικός. Δούλεψε για 10 χρόνια ως ηθοποιός και δεν είναι τυχαίο: πολλά από τα βιβλία της έχουν να κάνουν με τις περιπέτειες παιδιών που ακολουθούν κάποια σκηνική τέχνη. Έγραψε και βιβλία για μεγάλους, είναι όμως περισσότερο γνωστή για τα παιδικά, και ιδίως για τη σειρά με τα παπούτσια. Το αστείο είναι ότι μόνο τα δύο πρώτα της σειράς είχαν τη λέξη "παπούτσια" στον αρχικό τους τίτλο. Στα υπόλοιπα άλλαξαν οι τίτλοι σε μεταγενέστερες εκδόσεις, για να φαίνονται τα βιβλία σαν σειρά. Δεν είναι σειρά. Παρόλα αυτά, υπάρχουν θέματα που εμφανίζονται ξανά και ξανά, και κάποιοι χαρακτήρες του ενός κάνουν μια μικρή εμφάνιση σε άλλο.  

Τα βιβλία με τα παπούτσια είναι κυρίως βιβλία για κορίτσια. Δε μ' αρέσουν αυτοί οι διαχωρισμοί αλλά φοβάμαι πως είναι αλήθεια, τουλάχιστον γι' αυτά που έχω ήδη διαβάσει. Τέχνες και νεαρές πρωταγωνίστριες κυριαρχούν στα περισσότερα (οχτώ από τα βιβλία αφορούν παιδιά που ασχολούνται με τις τέχνες και δυο με τα σπορ). Τα επαναλαμβανόμενα θέματα που λέγαμε; Ε, σε τέσσερα από τα βιβλία εμφανίζονται παιδιά που έχουν πρόσφατα χάσει τους γονείς τους, και σε τρία βιβλία ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είναι κεντρικό θέμα (καθόλου παράξενο, αφού τα βιβλία γράφτηκαν εκεί γύρω).

Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Όρεξη να 'χουμε και θα γεμίσουμε ολόκληρη παπουτσοθήκη. 

Έχουμε και λέμε:

1.Παπούτσια μπαλέτου (Ballet Shoes, 1936)

Το πρώτο και πιο δημοφιλές από τα βιβλία. Τρία ορφανά βρέφη (η Πολίν, η Πετρόβα και η Πόζυ) υιοθετούνται από έναν εκκεντρικό αρχαιολόγο, και όταν ο τύπος εξαφανίζεται σ' ένα από τα πολλά ταξίδια του, τη φροντίδα τους αναλαμβάνουν η ανιψιά του και μια νταντά. Με τον καιρό, οικονομικά προβλήματα αναγκάζουν τις γυναίκες να μετατρέψουν το σπίτι σε μίνι ξενώνα και τα κορίτσια να παρακολουθήσουν την Ακαδημία Χορού και Θεάτρου για παιδιά, για να μπορέσουν να βγάλουν κάποια χρήματα δουλεύοντας στο θέατρο. Η Πολίν αποδεικνύεται γεννημένη ηθοποιός, η Πόζυ μπαλαρίνα,  αλλά η Πετρόβα μισεί τους χορούς και τα θέατρα και θέλει να γίνει πιλότος ή ν' ασχολείται με μηχανές. Τα κορίτσια αποφασίζουν να "κάνουν τ' όνομά τους να γραφτεί στα βιβλία της ιστορίας" και με θέληση και κουράγιο προσπαθούν ν' ακολουθήσουν η καθεμιά τ' όνειρό της... 

2. Παπούτσια τένις (Tennis Shoes, 1937)

Εδώ έχουμε τέσσερα αδέρφια που ο πατέρας τους κι ο παππούς τους έχουν βαλθεί να μετατρέψουν έναν απ' όλους σε πρωταθλητή του τένις..  

3. Παπούτσια τσίρκου (Circus Shoes, αρχικός τίτλος: The Circus is Coming, 1938)

Δυο ορφανά αδέρφια το σκάνε και συναντούν το θείο τους στο τσίρκο. Μπαίνουν στην ομάδα, όμως στην αρχή νιώθουν άσχετοι μπροστά στα άλλα παιδιά του τσίρκου, που έχουν κάνει τόσα χρόνια εξάσκηση στους διάφορους ρόλους τους. Μετά από πολλές περιπέτειες, βέβαια, καταλαβαίνουν πως όντως ανήκουν στο τσίρκο...

4. Παπούτσια θεάτρου (Theater Shoes, αρχικός τίτλος: Curtain Up, 1944)

Όταν τα ορφανά αδέρφια Σόρελ, Μαρκ και Χόλι πηγαίνουν να ζήσουν με τη γιαγιά τους, μια διάσημη Αγγλίδα ηθοποιό, εκείνη τους γράφει στην Ακαδημία που πήγαιναν τα κοριτσάκια του Ballet Shoes. Προς μεγάλη τους έκπληξη, τα παιδιά ανακαλύπτουν ότι απ' τη μεριά της μαμάς τους, όλη η οικογένεια ήταν διάσημοι αστέρες! Κι εκεί ανακαλύπτουν κι αυτά το ταλέντο τους: Η Σόρελ αγαπά το θέατρο, ο Μαρκ έχει πολύ ωραία φωνή και η Χόλι είναι ένας μικρός καραγκιοζάκος. Περιπέτειες κι εδώ, σαράντα κύματα μέχρι να βρει ο καθένας το δρόμο του και φυσικά ευτυχισμένο τέλος... 

5.Παπούτσια Πάρτυ (Party Shoes, αρχικός τίτλος Party Frock, 1946)

Να κι ένα βιβλίο που έχει να κάνει με "συνηθισμένα" παιδιά, αρκετά διαφορετικό απ' τ' άλλα "παπούτσια". Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Σελίνα πηγαίνει να ζήσει με τα ξαδέρφια της στην επαρχία και δυσκολεύεται να προσαρμοστεί. Τότε φτάνει ένα δέμα για τη Σελίνα. Ένας συγγενής από την Αμερική της στέλνει ένα πανέμορφο φόρεμα και ασορτί παπούτσια, όμως με τον πόλεμο να μαίνεται δεν έχει την ευκαιρία να τα φορέσει πριν της μικρύνουν. Τότε τα παιδιά αποφασίζουν να οργανώσουν μια γιορτή για να φορέσει η Σελίνα το φόρεμα και τα παπούτσια της, κι η γιορτή μεγαλώνει... και μεγαλώνει... 

6. Παπούτσια Σινεμά (Movie Shoes, αρχικός τίτλος The Painted Garden, 1949)

H Noel εμπνεύστηκε αυτό το βιβλίο από την επίσκεψή της στο πλατό της ταινίας The Secret Garden και το βιβλίο έχει αρκετές αναφορές στην ιστορία του μυστικού κήπου. Οικογένεια Βρετανών στο Χόλιγουντ, κάθε παιδί με το ταλέντο του, κι ένα μικρό κορίτσι που μοιάζει με το χαρακτήρα της Mary στο Μυστικό κήπο να παίζει σε ταινία το ρόλο της Μary.. Ομολογώ πως μου κεντρίζει το ενδιαφέρον, ίσως να είναι το επόμενο που θα διαβάσω... 

7. Παπούτσια Πατινάζ (Skating Shoes, αρχικός τίτλος White Boots, 1951)

Η Χάριετ αρχίζει το πατινάζ γιατί χρειάζεται να γυμναστεί για λόγους υγείας. Δεν τα πάει και τόσο καλά, ώσπου συναντά τη Λάλλα, μια μικρή σταρ του πάγου. Γίνονται φίλες, η Λάλλα βοηθά τη Χάριετ, η Χάριετ γίνεται όλο και καλύτερη, η Λάλλα ζηλεύει, η φιλία τους κινδυνεύει, ουφ! Τέλος καλό, όλα καλά...

8. Παπούτσια Οικογένειας και Καινούργια παπούτσια (Family Shoes, αρχικός τίτλος The Bell Family, 1954, και η συνέχειά του New Shoes, αρχικός τίτλος New Town, 1960).

Λίγο πιο λυπητερό απ' τα άλλα όπως διαβάζω... Η ιστορία των τεσσάρων παιδιών ενός φτωχού πάστορα που έχει αποκοπεί από την πλούσια οικογένειά του επειδή διάλεξε τη θρησκεία αντί για την οικογενειακή επιχείρηση. Απ' ό,τι φαίνεται όμως, ο δεύτερος τόμος είναι πιο αισιόδοξος απ΄τον πρώτο.

9. Παπούτσια Χορού (Dancing Shoes, αρχικός τίτλος Wintle's Wonders, 1957)

Όταν πεθαίνει η μητέρα τους, η Rachel και η Hilary πηγαίνουν να ζήσουν με τη θεία τους, που έχει σχολή χορού. Η Hilary έχει ταλέντο στο χορό, προσαρμόζεται αμέσως και τρελαίνεται να χορεύει κάθε μέρα. Η Rachel τα βρίσκει μπαστούνια. Πάντα ήταν η πιο σοβαρή και υπεύθυνη της οικογένειας, και τώρα είναι αναγκασμένη να περνά τη μέρα της στα μαθήματα χορού που μισεί. Και η ξαδέρφη τους η Dulcie είναι κακός μπελάς. Δυσκολίες κι εδώ, εμπειρίες της Noel από τα χρόνια που πέρασε στη σκηνή, το τέλος κι εδώ δεν μας απογοητεύει...

10. Παπούτσια ταξιδιού (Travelling Shoes, αρχικός τίτλος Apple Bough,1962)

O Sebastian είναι παιδί-θαύμα στο βιολί και η οικογένειά του ταξιδεύει μαζί του από μέρος σε μέρος, κάτι που δεν κάνει και τόσο χαρούμενα τ' αδέρφια του (Myra, Wolfie, Ettie). Η ιστορία τελικά επικεντρώνεται στη Myra, που προσέχει τ' αδέρφια της και τα φροντίζει, και ο ρόλος της στην οικογένεια είναι καίριος αν και δεν έχει κανένα ιδιαίτερο ταλέντο -ένα ταιριαστό τέλος για μια σειρά βιβλίων σαν τα "παπούτσια"...

Ουφ! Δεν ήταν και λίγα.  Και για να μη με πάρει το ξημέρωμα με το θέμα που άνοιξα, μια σκέψη μόνο πάνω στα βιβλία. Μία μόνο. Υπόσχεση.

Τι είναι αυτό που αγαπώ στα βιβλία με τα παπούτσια; 

Θα μιλήσω σαν δεκάχρονη. Θα προσπαθήσω. Θα μιλήσω μόνο γι' αυτά που έχω διαβάσει. Και κυρίως για το Ballet Shoes που το θυμάμαι πιο καλά. 

Τα βιβλία είναι παραμυθένια, με μια ντίσνεϋ ποιότητα παραμυθιού. Ορφανά παιδάκια, δυστυχισμένα, ανακαλύπτουν έναν μαγικό κόσμο. Η ζωή τους αλλάζει, πάντα προς το καλύτερο. Ξετρυπώνουν ταλέντα που δεν ήξεραν ότι είχαν, μεταμορφώνονται. Από τελευταίες της τάξης βρίσκονται στην κορυφή. Ενθουσιάζονται, κυνηγούν ένα όνειρο.

Πηγαίνουν σε σχολεία που κάθε δεκάχρονο κοριτσάκι θα ήθελε να πηγαίνει. Στην Ακαδημία Χορού και Θεάτρου το μάθημα φαίνεται τόσο κουλ. Ωστόσο, δεν είσαι υποχρεωμένη να σ' αρέσει. Μπορείς να έχεις κι άλλα ταλέντα εκτός απ' την τέχνη. Στα Παπούτσια Μπαλέτου, πιο συμπαθής από τις τρεις αδερφές μού είναι η Πετρόβα, εκείνη που δεν τα καταφέρνει στο χορό και στο θέατρο και δεν την ενδιαφέρουν κιόλας. Είναι το πιο προσγειωμένο και καλό παιδί. 

Δυσκολίες και περιπέτειες υπάρχουν, τσακωμοί υπάρχουν, αλλά όλα οδηγούν με τη βεβαιότητα των παιδικών παραμυθιών σ' ένα ευτυχισμένο τέλος όπου οι καλοί θ' ανταμειφθούν στα σίγουρα. Έχει μεγάλη σημασία να είσαι καλό παιδί στις ιστορίες. Ν' αγαπάς την οικογένειά σου, να μην παίρνουν τα μυαλά σου αέρα. Να σέβεσαι τους άλλους.   

Όλα αυτά δημιουργούν μια συνταγή επιτυχίας των βιβλίων, συν το γεγονός ότι είναι πολύ καλογραμμένα. Μοιάζουν σχεδόν σαν κινηματογραφικές ταινίες για παιδιά. Απλά και συναρπαστικά μαζί, αποκλείεται να σε κάνουν να βαρεθείς. Κάποιες φορές, ακόμα κι αν δεν είσαι πια παιδί.

Βέβαια, το Ballet Shoes έχει ήδη γίνει ταινία! Τo ρόλο της Πολίν έπαιζε η Emma Watson του Χάρι Πότερ. Την είδα και μου άρεσε.  

Μου φαίνεται πως είναι καιρός για επανάληψη αγαπημένων βιβλίων... Και θα συμφωνήσω με την Kathleen. Απ' όσα "παπούτσια" διάβασα, το Ballet Shoes ήταν το αγαπημένο μου. 

Κανας εκδότης μ' ακούει; Μεταφράστε τα για τα ελληνάκια...

Πωπω, μισώ τον εαυτό μου που μετέφρασα/κατακρεούργησα τους τίτλους. 

Α, και τo you've got mail είναι μια ταινία που δεν θα βαρεθώ ποτέ να βλέπω.